آموزه امر بین امرین در اندیشه امامیه نخستین
28,000 تومان
یکی از موضوعاتی که در اندیشهی امامیان نخستین، بازخوانی و با تقریرهای متأخر مقایسه میشود، مباحث مرتبط با حوزهی فاعلیت اختیاری انسان است. در این میان، نظریهی أمر بین أمرین بهعنوان راهحل و نظریهی اختصاصی اهلبیت جایگاهی ویژه دارد. از آنجا که این نظریه در طول تاریخ تشیع و از سوی اندیشوران امامیه تقریرهای مختلفی پیدا کرده، بازخوانی این نظریه با توجه به ریشههای تاریخی پیدایش مسئله و نظریههای رقیب میتواند به نیکی زوایای پنهان این نظریه را آشکار کند و تأثیر و تأثرهای احتمالی اندیشهها از یکدیگر را بازتاب دهد.
ناموجود
موضوع «بازخوانی نظریهی أمر بین أمرین» بخشی از کلانپروژه «بازشناسی اندیشهی کلامی امامیه» در پژوهشگاه قرآن و حدیث است که با آثار دیگری که در سایر عناصر معرفتی شیعه تالیف میگردد تکمیل خواهد شد و در نهایت، تقریری جامع از اندیشهی کلامی امامیه -پیش از ورود اندیشههای فلسفی و عرفانی- ارائه خواهد داد.
نویسندهی کتاب، دکتر حسن طالقانی، در این کتاب بیان میدارد: تبیین صحیح از فاعلیت انسان و ارتباط آن با فاعلیت خداوند، از دغدغههای دیرین اندیشمندان و الهیدانان بوده است. ارتباط عمیق و پیچیدهی این موضوع با سایر موضوعات الهیاتی سبب میشود هرگونه جهتگیری در این موضوع، تفسیری متمایز از نظام الهیاتی به دست دهد. به گونهای که ممکن است الهیات تکلیفمحور را با چالش مواجه کند و نظام مبتنی بر پاداش و جزا را نامفهوم سازد یا بر عکس، تمام حیات دنیوی و اخروی را بر پایهی تلاش آزادانهی انسان تفسیر نماید. اما با وجود اهمیت ویژهی این موضوع و علیرغم تلاشهای گستردهی اندیشمندان، هنوز در یافتن پاسخی صحیح اختلاف وجود دارد و ما در جستوجوی پاسخی عقلانی، قانعکننده و البته متکی بر منابع وحیانی هستیم.
روشن است که این پژوهش، رویکردی تاریخ کلامی دارد و به بررسی یکی از مهمترین موضوعات کلامی در چهار سدهی نخست اسلامی میپردازد. مسئلهی اصلی این پژوهش -بر خلاف پژوهشهای کلامی- استنباط و اجتهاد در یک موضوع اعتقادی نیست و از همینرو به دنبال ارائهی دلایل عقلی و نقلی برای اثبات یک باور نخواهد بود. این پژوهش تلاش میکند سیر پیدایش یک مسئلهی کلامی و سپس پاسخهایی را که این مسئله در تاریخ اندیشهی اسلامی و بهویژه در اندیشهی امامیه داشته است، مستند به منابع تاریخی و غیرتاریخی نشان دهد.
از آنجا که پژوهش حاضر به بازخوانی اندیشهای در سدههای نخست اسلامی میپردازد و منابع باقیمانده از آن دوران -بهویژه قبل از سدهی پنجم- بسیار اندک است، ناچار از گزارشهای موجود در منابع باقیمانده از سدههای چهار و پنج که فاصلهی زمانی اندکی با دوران مورد نظر ما داشتهاند، بهره برده شده است. مهمترین منبع برای بازخوانی اندیشهی امامیه در دوران حضور، مصادر حدیثیِ تدوین شده در آغاز دوران غیبت است. در حقیقت منابع حدیثی، به ضمیمهی اطلاعات موجود در منابع رجالی و فهرستی، منابع قابل اعتمادی است که میتواند پژوهشگر را به اندیشههای امامیه در دوران حضور نزدیک کند.
همچنین روششناسی راویان حدیث در آن بازهی زمانی نشان میدهد که روایات نقلشده از سوی هر یک از راویانِ قابل اعتماد و توثیقشده، مورد پذیرش خود راوی بوده است. از اینرو، در صورتی که دلالت حدیث کاملاً روشن باشد و استناد آن به فهم راوی نیز با مانعی مواجه نباشد، میتوان درونمایهی حدیث را به عنوان اندیشه و باور راوی حدیث تلقی کرد. گزارشهای موجود در منابع تاریخی و مقالاتنگاری، نیز منبع مهم دیگری است که میتوان در بررسی اندیشههای امامیان سدههای نخست از آنها استفاده کرد.
دربارهی پیشینهی این پژوهش باید گفت: در موضوع جبر و اختیار و تبیین نظریهی أمر بین أمرین، آثار متعددی با رویکردهای نقلی، فلسفی و عرفانی تألیف شده است. اما بر پایهی جستوجوی انجامشده، تاکنون کمتر پژوهشی با نگاه تاریخی به مسئله و با هدف بازشناسی ریشههای پیدایش آن و شناخت نظریهها و دیدگاههای مطرح در آن دوره انجام گرفته است. بیشتر پژوهشهای انجامشده رویکرد فلسفی-کلامی دارند و فارغ از آنچه در تاریخ طرح این نظریه گذشته است، بر پایهی ادلهی عقلی و گاه نقلی به تبیین و دفاع از این نظریه پرداختهاند. آن دسته از پژوهشهایی هم که رویکرد تاریخی را در پیش گرفتهاند، این اندیشه را در دورههای متأخرتر که کلام عقلی گسترش یافته بود، مورد مطالعه و تطبیق قرار دادهاند.
این کتاب در چهار فصل سامان یافته است:
- فصل اول: مسئلهی فاعلیت، ریشهها و رویاروییها؛
- فصل دوم: ظهور نظریهی أمر بین أمرین؛
- فصل سوم: نظریهی أمر بین أمرین در اندیشهی امامیه،
- فصل چهارم: أمر بین أمرین در مقایسه با نظریههای رقیب.
گفتنی است، کتاب «آموزهی أمر بین أمرین در اندیشهی امامیهی نخستین» نوشتهی سید حسن طالقانی، در 229 صفحه، تابستان 1398 توسط انتشارات دارالحدیث روانهی بازار نشر شد.
وزن | 285 گرم |
---|---|
نویسنده یا مترجم | |
ناشر | |
زبان |
فارسی |
قطع |
رقعی |
تعداد صفحه |
229 |
مناسب برای |
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.