به عیوق می‌رسد: بازتاب بند دوم ترکیب‌بند محتشم کاشانی در شعر عاشورایی

در بین تمام اشعار عاشورایی، ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی به دلیل عنایت خاص ائمه بر صاحب اثر، منزلتی ویژه یافته است. یکی از برکات این ترکیب بند، شور و شعوری است که در بین سخن‌پردازان و سخن‌سنجان ایجاد کرده و بسیاری را پس از محتشم بر آن داشته تا در حوزه‌ی شعر و ادب عاشورایی، ترکیب بندی از خود به یادگار بگذارند.

کتاب «به عیّوق می‌رسد»، شامل ۱۲۸ شعر، مطابق با عدد ابجد نام مبارک حضرت امام حسین است. این کتاب تنها به مطالعه یکی از بندهای ترکیب بند (کشتی شکست خورده توفان کربلا) اختصاص دارد و بازتاب این بند را در اشعار قالب‌های مختلف شاعران پس از محتشم بررسی کرده است. در این مجموعه، غیر از توجه به محتوا، شعرها با دو معیار هم‌وزن بودن با ترکیب بند محتشم (مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن) و نیز داشتن ردیف کربلا بررسی شده است.

این مجموعه نتیجه‌ی جست‌وجو در بیش از ۴۰۰۰ اثر مکتوب است که سرانجام ۱۲۸ شعر از میان این آثار انتخاب شده است. در این مجموعه هم‌چنین زندگی‌نامه‌ی مختصری از ۹۴ شاعری که شعرشان نقل شده، آمده و شامل عنوان شاعر، تخلص، قرن، سال ولادت و سال رحلت، مدفن، آثار و ذکر برخی منابع برای شناخت بیش‌تر شاعر آمده است. قالب‌های شعری نیز متنوع هستند و غزل، قصیده، قطعه و مخمس را شامل می‌شوند.

متن بند دوم ترکیب بند محتشم به شرح زیر است:

کشتی شکست خورده طوفان کربلا
در خاک و خون تپیده میدان کربلا
گر چشم روزگار بر او زار می‌گریست
خون می‌گذشت از سر ایوان کربلا
نگرفت دست دهر گلابی به غیر اشک
زآن گل که شد شکفته به بستان کربلا
از آب هم مضایقه کردند کوفیان
خوش داشتند حرمت مهمان کربلا
بودند دیو و دد همه سیراب و می‌مکید
خاتم ز قحط آب سلیمان کربلا
زان تشنگان هنوز به عیوق می‌رسد
فریاد العطش ز بیابان کربلا
آه از دمی که لشکر اعدا نکرد شرم
کردند رو به خیمه سلطان کربلا